The German Clock

A piece of paper has been lying on my desk for days. Whenever I look at it, I have to laugh.

A time is printed on it: 13:18.

Four digits that introduced me to Germany.

The citizens' office responsible for my residence permit had given me an appointment at this time two weeks in advance.

Not 13:00, not 13:15 or 13:30 …

But exactly at 13:18 …

This is the German clock …

These four digits on the letter remind me of grains of sand passing through an impatient hourglass.

They symbolize how precious time is in this country.

The message of the German clock is clear: “I am not an ordinary time that ends with 0 or 5!”. These four digits grind time out properly. They divide it into smaller sections, opening up new areas in our daily lives. They squeeze us into ever shorter, tighter, smaller time units …

You might be willing to show up five minutes late to an appointment at 13:00. But can one treat an appointment at 13:18 the same way?

13:18 is like a high-sensitivity scale and thus the appointment deserves to be treated with unconditional devotion.

                                                     ***

From the first day I saw these four digits, I was concerned that I might not be on time. So I arrived half an hour early just to be safe.

These four digits, which ordered me to understand how precious time was, led to an avoidable rush that cost me half an hour of my life.

Sitting more than punctually in the citizens' office, I asked myself, full of curiosity, if the Germans are just as devoted to their appointments. I also had enough time to think about how different the understanding of time is for Germans and Turks.

For the Turks, time only became precious after their first steps into the modern world. “The good old times” were an era full of relaxed days, divided solely by the prayers of the muezzins. One had all the time in the world, the intervals between the prayers were large.

Life was in no hurry; The days passed quietly. The day began with sunrise and ended with sunset. The evening belonged exclusively to sleep.

When asked how long it would take to get to this or that place, they said: “A cigarette length!”

Asked when a wedding would take place, they said: “After harvest time”.

If the wedding dress would be finished by then, the tailor responded, “Let's see, everything is Kısmet”.

One would arrange to meet in the “afternoon” or “early evening”.

But at what time?

There were no clocks. If so, there was no one who looked at them.

Except perhaps for some dignitaries in the villages, proudly carrying the glittering chains of their pocket watches in their vests. Like a ritual, they put the clock back only to pull it out again, humbly opened the lid, and calmly watched the hour and minute pointers, which ticked away without any overzealousness.

The precise timing, which these privileged watch owners announced unsolicited, still didn't matter to anyone.

                                                     ***

In his essay “The Muslim Clock”, Ahmet Hâşim, one of the most influential Turkish literary writers of the early 20th century, attempts nothing other than a “praise of idleness” …

For him the “most effective of all invasions” was the foreign clock that the foreigners brought with them to Istanbul. “Before the foreign clock came, we had a 12-hour, short, easy and simple to live day,” writes Hâşim, annoyed at the consequences of the new era: “Foreigners have reorganized our lives, according to a rule whose consequences are so uncertain that our soul cannot even guess at them. The new 'scale' is like an earthquake, which irrevocably destroys our own understanding of time and its limits before our very eyes. Night changes to day; A completely new, long, dull day arises, with much less happiness, with much more hardship”.

                                                     ***

As in many Mediterranean countries, today's Turkey plays host to a bout of ostentatious arm wrestling. Between the forces who enjoy life as before without agitation and with patience, and those who impatiently accelerate time.

Years ago, when I called the hotline of the Turkish train to book a trip, an automated voice put me on hold. While I was waiting, a very famous Anatolian folk song washed over me: “The black locomotive is coming too late, maybe it will never arrive!” In which other country could a hotline do something like that and tell their customers that the train, for which they are currently trying to reserve a seat, may be late or possibly never arrive?

Every day I experience the small tricks of the old days as they try to resist the new. Sometimes I watch with amazement, sometimes annoyance, but mostly with sympathy, at how a resistance forms.

Turkey is a country where almost every large square has a clock tower. That you can waste time so uselessly in such a country, infinitely amazes me and yet, I can understand it.

Traditional society, which has always encountered the plagues of life without hurry and with great patience, has difficulties with the ambitious restlessness of the new era. The ever-widening bars of the modern clock seem to put pressure on the deliberate procedure of the old times ...

In Berlin, I encounter again and again the red man with his big hat on the pedestrian traffic light, which, accompanied by the acoustic tapping signal for the blind, turns into his green opposite within seconds, as if he were in a hurry and wanted to rush the green man along according to the motto: “Run faster, I don't have time!”

In the past there was more time, even when human life was so short …

When did time become less?

Why does it consume itself at such an immense pace, when it would actually have to multiply itself, if one considers the high rate of acceleration it reproduces itself with?

Did the desire for a long life bring with it the craving to fill each day to be lived up to the last second?

Does faster automatically mean happier?

                                                     ***

While I was thinking about all this, I suddenly realized that the clock in the citizens' office showed 13:18.

Forms in hand, I shot up out of my seat.

I looked at the screen with the queue numbers.

No, I had not been called yet.

The German clock had not fulfilled its promise, it was late.

This lasted exactly five minutes.

At 13:23 it was my turn …

Then the clock for a new life for me also began to tick.

The good old times “full of happiness and with less hardship” belong to the past.

Hello Berlin!

 

Alman saati

Günlerdir masamın üzerindeki kâğıt parçasına bakıp gülüyorum.

Kâğıdın üzerinde “13.18” yazıyor.

13.18…

Beni Almanya’yla tanıştıran rakamlar…

İkamet belgesi almak için gideceğim belediye, 2 hafta öncesinden bu saate randevu verdi.

13.00 değil…

13.30 ya da 13.15 de değil…

13.18…

Alman saati bu…   

Kâğıdın üzerindeki dört rakam, sabırsız bir kum saatinden doludizgin dökülen kumları hatırlatıyor bana…

Zamanın bu coğrafyadaki kıymetini simgeliyor.

Alman saati bu…

“Ben, o sonu ille (0)’la ya da (5)le biten saat dilimlerinden değilim” mesajı veriyor. Sağıyor zamanı; daha küçük parçalara bölüp gün içinde yeni yerler açıyor. Giderek kısalan, daralan, ufalanan zaman dilimlerine sıkıştırıyor bizi…

13.00’e verilmiş bir randevuya 5 dakika gecikmeyi göze alabilirsiniz; 13.18’e aynı muameleyi yapabilir misiniz?

13.18, hassas tartan bir terazi gibi, randevuya tam bir sadakati hak ediyor.
 

                                                     ***

Rakamı ilk gördüğüm günden itibaren, yetişmeme endişesi bastı beni; ne olur ne olmaz diye yarım saat erken gittim.

Zamanın kıymetini bilmemi emreden 4 rakam, yarattığı telaşla tersine yarım saatimi yedi.

“Acaba onlar da benim kadar randevuya sadık mı” diye meraklanırken Türklerle Almanların zaman anlayışlarının ne kadar farklı olduğunu düşündüm.

Türklerde zamanın kıymete binişi, modernleşmeden sonradır.

“Eski zaman”, müezzinin namaz çağrılarına göre ayarlanan, telaşsız bir devre aitti.      

Vakit bol, zaman aralıkları genişti.

Hayatın acelesi yoktu; günler ağır akardı.

“Gün doğumu”yle erken başlayan gün, “gün batımı”yla biterdi. Akşam, uykuya ait bir zaman dilimiydi.

“Ne kadar uzaklıkta” sorusunun cevabı, “Bir sigara içimi”ydi.

“Düğün ne zaman” diye sorana, “Hasat kalkınca” cevabı verilirdi.

Gelinlik ısmarladığınız terzi, “Düğüne yetişir mi” sorusunu, “Kısmet bakalım” diye yanıtlardı.

Randevular, “öğleden sonra”ya veya “akşamüstü”ne verilirdi.

Kaçta?

Cevap verecek saat yoktu ki daha?

Olsa da bakan yoktu.

Köyün bazı ileri gelenlerinin yelek cebinden, bir köstekli saatin parıltılı zinciri sarkardı. Bu ayrıcalıklı insanlar, bir ritüeli yerine getirir gibi ara sıra ellerini yelek ceplerine atar, bir cakayla köstekli saati çıkarır, kapağını özenle açar, içinde telaşsız dolanan akreple yelkovanın yerlerini kolaçan ederlerdi.

Ama söyledikleri saatin kaç olduğunun önemi yoktu ki daha
 

                                                     ***

Ahmet Hâşim, “Müslüman Saati”ni anlattığı denemesinde bir “rehavet güzellemesi” yapar adeta…  

İstanbul’a ecnebilerle gelen “istilaların en tesirlisi”nin yabancı saati olduğunu söyler.

“’Ecnebi saati’ gelmeden önce, ziyada başlayıp ziyada biten, 12 saatlik, kısa, hafif, yaşanması kolay bir günümüz vardı” der.

Sonra da kızar, yeni gelenlerin yanlarında getirdikleri “zaman”a:

“Gelen yabancılar, hayatımızı, sonu meçhul bir düstura göre yeniden tanzim ettiler ve ruhlarımız için onu tanınmaz bir hale getirdiler. Yeni ‘ölçü’, bir zelzele gibi, zaman manzaralarını etrafımızda darmadağın ederek, eski ‘gün’ün bütün setlerini harap etti ve geceyi gündüze katarak saadeti az, meşakkati çok, uzun, bulanık renkte bir yeni ‘gün’ vücuda getirdi.”

                                                     ***

Çoğu Akdeniz ülkesi gibi, Türkiye de hala hayatın rahvan aktığı o koşturmasız eski zamanlarla, sabırsız yeni saatlerin bilek güreşini yaşıyor.

Yıllar önce bir tren rezervasyonu için Demiryolları idaresini aramıştım. Otomatik sekreter beni beklemeye aldı. Bekletirken de bir türkü çaldı.

“Kara tren gecikir,

belki hiç gelmez” diyordu ünlü türkü…

Başka hangi ülkede demiryolları rezervasyon hattı, yer ayırtmaya çalıştığınız trenin gecikeceğini, hatta belki de hiç gelmeyeceğini bildiren bir türküyü dinletir ki müşterilerine..?

Eski zamanın, yeni saate böyle küçük oyunlarla ayak direyişini bazen hayret, bazen sinirle, ama genellikle sempatiyle izliyorum.

Hemen her büyük meydanında bir saat kulesi olan ülkemde, zamanın böyle özensiz, vurdumduymaz kullanılmasına hem şaşıyor, hem anlıyorum.

Geleneksel toplumun sabırla örülmüş acelesiz hayat gailesi, yeni gelen sabırsız zamanın hırslı mücadelesine ayak uydurmakta zorlanıyor.

Yeni hayatın hızlanan tiktakları, dünün aheste akan zamanının iki ayağını bir pabuca sokuyor adeta…

Berlin trafik ışıklarındaki kocaman şapkalı kırmızı adamın, yürüyen uzun kollu yeşile dönüvermesiyle başlayan baston sesi, eski bir zamandan gelenleri, “Hadi yürü; vaktin az” diye arkadan ittiriyor sanki…

Eskiden, insan ömrü daha kısayken, vakit daha çoktu hâlbuki…

Ne zaman azaldı böyle?..

Neden hızlandıkça artıp birikeceğine daha da hızla tükenir oldu?

Daha uzun yaşama hırsı, yaşanan her güne daha fazla şey sığdırma ihtirasını beraberinde mi getirdi?

Peki, daha hızlı demek, daha mutlu demek mi?

                                                     ***

Bunları düşünürken belediyenin duvarındaki saat 13.18’i gösterdi.

Evraklarımla birlikte ayağa kalktım.

Duvarda asılı ekrana baktım.

Hayır; henüz sıram gelmemişti.

“Alman saati”, sözünü tutmamış, gecikmişti.

Gecikme tam 5 dakika sürdü.

13.23’te girdim içeri…

Benim için de yeni bir hayatın kronometresi işlemeye başladı.

“Saadeti çok, meşakkati az” eski zaman, geride kalmıştı.  

Merhaba Berlin!

This is the first Edition of  Can Dündars Theatrecolumn. Until now you can find it every first Monday of the moth at gorki.de or in our newsletter that you can subscribe to. In German, turkish and english.
 

Read the other theatre columns that has been published so far from Can Dündar!