Cartoon: Serkan Altuniğne*

Can Dündar: I'll never forget ...I'll never forget the time ...My God, I've forgotten ...
Grandson: Jeez, Grandpa, I know ...The time you stood on stage at the Gorki ...
Can Dündar: Not that ...I'll never forget that!

BEHIND THE SCENES AT THE GORKI

 

Do you know what goes on behind this charming stage, flooded with light all day and sanctified with applause? I've had the good fortune to see this seductive beauty without its make-up. This is how it unfolded: Shermin Langhoff wanted to organize a panel discussion about a friend of ours who was murdered ten years ago, the journalist Hrant Dink. I told her that panels don't succeed in having much of the expected effect nowadays. “This is a theatre, why don't you consider a production for the stage,” I asked. “Who's going to write it?” was her response. I don't know where I found the courage, but I replied that I would write it. After that, I sat down and went about writing a text about Hrant as best I could. Together with director Hakan Savaş Mican and dramaturg Tunçay Kulaoğlu, we formulated the piece. But then came the more difficult question: “Who is going to present it onstage?” And so, after that trick question, whose answer was already clear, I found myself on the stage of this grand 19th-century theatre. Now I'd like to tell you about the work behind the scenes of this stage, from a layman's point of view:

***

In one of his texts, the great Turkish writer Çetin Altan, who passed away last year, described the boiler rooms of the magnificent white ships that sail across vast seas: “At the oven that spits like a dragon fire, sweaty machinists with bare chests are toiling ... narrow bridges stretch out like iron skeletons ... Smears of diesel ... steep steps ... a hell without a sky, without sea, without sea spray (...) One wouldn't want to spend a single second there, yet it is this very hell that moves the ships”, says Altan. “Ships without such a hell could not move, as elegant as they might be”. The area behind the stage of the wonderful Gorki is nothing like a ship's hell. But there are ants there that keep the ship moving with their blood, sweat and tears. It's not a boiler room that one doesn't want to spend a single second in; on the contrary, it's a joyful backyard that doesn't require costumes ... Since our luminous stage here is continually occupied, we held our first rehearsals in “exile”: the rehearsal stage, which used to be a factory and is located on the outskirts of the city, was home to our play in its development phase. The first thing I noticed was the “stress-free discipline”. Coordinated people who go about their work with a sense of responsibility, seriousness and enthusiasm, like a machine... I met the majority of the team there and felt like a diplomat at the United Nations General Assembly in the process. The set designer, Arsinée Khanjian, came from Canada, the pianist, François Regis, from France. One of the two voices that would recite the text was Elmira Bahrami, an Iranian with Azerbaijani roots, the other was Mehmet Ateşçi, a Berlin-born Turk ... On the stage of this city of migration, four, five languages are spoken at once, a reflection of its intercultural structure, but in the end it was mainly the voice of art that rang out. And I watched with astonishment and delight at how the lines I had written on a simple piece of paper became an impressive theatrical text.

***

In the end we had earned the right to move our rehearsals from our factory exile to the Gorki stage. I'll reveal a few secrets to you about the engine room of this “beautiful ship”. There's a small control room just to the right of the stage, hidden behind the curtain. That's where the stage traffic is regulated. One passes it by to go behind the stage through a narrow door. The place where the energy is focused and carried out to the stage is extensive; it has the flair of a messy art studio, where strewn about are some remains of a stage set, old scripts or a glass for one last sip before the performance. There are soloists doing vocal exercises, actors muttering their texts, dressers giving costumes finishing touches, make-up artists freshening over-tired faces up with their coloured brushes. I must admit that everyone turned the backstage into a paradise to soothe the nervous amateur on stage. If they hadn't, I wouldn't have had the courage to step out under the lights or sing the traditional Turkish song “Karadır Kaşların” (Your Eyebrows Are So Black) alongside two masterful voices. On stage there is a fascinating collaboration and coordination that cannot be seen from the audience - or that I, at least, hadn't seen before now. A wink from François, Elmira's inconspicuous nod when she begins to sing, the short replies Mehmet whispers, they're all life-savers. Still, there's certainly a difference between posing in front of an empty theatre and performing in front of 430 people ... so I was curious to see what I would produce on the evening of the performance.

***

On the 19^th of January this year, I was surprised by how all the messy material was brought together to a whole in such a short time, thanks to everyone's talents. In the simple but comfortable dressing rooms, which are furnished for the actors on the upper floors, I rested a little ... then I was summoned to the stage. The people who had been wrapping their bodies in comfortable jeans and wide sweaters for days, looked extraordinarily charming in their chic costumes and fresh make-up. Watching from behind the curtain as the spectators filed in gave me exam nerves more than voyeuristic thrills, but that's where I also learned the rituals to overcome this fear. The actors gather in a circle, like footballers before a game, breathe deeply in and out, through their intertwined arms, the energy flows... And then everyone wishes each other luck and spits “tütütü” over both shoulders, as if they were whispering a prayer ... That gave me the strength to keep my spirits up. When they said “let's go”, I took my first step onto the stage. I felt the Gorki's arrows of light on my body. The audience was nothing more than tiny invisible movements ... Knowing that 860 eyes were looking at me, and at the same time driving this fact out of my mind, I stood at the edge of the stage. François winked and I began to tell my story. By the end of the hour, as I bowed to the raging applause of the audience, I'd had an adventure that I'll tell my grandchildren about someday: “I'll never forget the time we stood on stage in the Gorki ...”

*Serkan Altuniğne is one of the most famous cartoonists in Turkey and has drawn cartoons for Penguen (Penguin), an Istanbul-based weekly satire magazine, since 2002.

 

Gorki’nin sahne arkasında…

Gün boyu ışıklarla yıkanan, alkışlarla kutsanan bu alımlı sahnenin ardında ne var biliyor musunuz?
Ben, bu frapan güzelliği, makyajsız görme şansına kavuştum.
Şöyle oldu:
Sevgili Şermin Langhoff 10 yıl önce katledilen gazeteci dostumuz Hrant Dink için bir panel düzenlemek istiyordu. Artık panellerin beklenen etkiyi yaratmadığını söyledim.
“Burası bir tiyatro... Neden bir sahne etkinliği düşünmüyorsun” diye sordum.
“Kim yazacak” diye sordu.
Nasıl bir cesaretle bilmem, “Ben yazarım” dedim.
Sonra da oturup sevgili Hrant’ı dilim döndüğünce anlatan bir metin kaleme aldım. Yönetmenimiz Hakan Savaş Mican ve duramaturg Tunçay Kulaoğlu’yla birlikte sahneye uyarladık.
Ardından daha zor soru geldi:
“Kim sahneye çıkacak?”
Ve evet, cevabı önceden hazırlanmış tuzak sorunun ardından, kendimi bu 19. yüzyıldan miras yapının, çok görüp geçirmiş sahnesinde buldum.
Bir acemi gözüyle, size o sahnenin arkasını anlatmak istiyorum:
 
                                                         ***
 
Önceki yıl kaybettiğimiz büyük Türk yazarı Çetin Altan, bir yazısında engin denizlerde süzülen muhteşem
beyaz gemilerin kazan dairelerini anlatır:
“Canavar gibi yanan ocağın başında, yarı beline kadar ter içinde çabalayan çıplak çarkçılar… demir iskeletler gibi uzayan dar köprüler… mazot bulaşıkları… dik basamaklar… göksüz, denizsiz, köpüksüz bir cehennem…”
“Orada bir dakika bile durmak istemezsiniz, ama gemileri yürüten, o cehennemdir” der Altan; “Cehennemi olmayan gemiler, ne kadar süslü olsalar da yürüyemezler.”
Muhteşem Gorki’nin kulisi, bir gemi cehennemine benzemiyor.
Ama orada da kan ter içinde gemiyi yürüten karıncalar var. Yine de bir dakika bile durmak istemeyeceğiniz bir kazan dairesi değil kulis; tersine, kostümsüz girilebilen neşeli bir arka bahçe…
Işıklı sahnemiz her daim dolu olduğundan ilk provaları,
“sürgünde” yaptık: Şehrin çeperindeki, fabrika binasından bozma sanat atölyesi, gösterimizin kuluçka dönemine ev sahipliği yaptı. İlk dikkatimi çeken şey, “gerilimsiz bir disiplin”di. İşini sorumluluk, ciddiyet ve hevesle yapanların makine gibi işleyen eşgüdümü…
Ekibin çoğuyla orada tanıştım ve kendimi Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda bir diplomat gibi hissettim. Sahne düzenlemesini yapan Arsinée Khanjian, Kanada’dan, piyanodaki François Regis Fransa’dan gelmişti. Metni seslendirecek iki isimden Elmira Bahrami, Azeri kökenli bir İranlıydı, Mehmet Ateşçi Berlin doğumlu bir Türk…
Bu göçmenler şehrinin sahnesinde, onun çokkültürlü dokusunu yansıtırcasına dört, beş dil birden konuşuluyor, ama en çok sanatın sesi işitiliyordu.   Ve ben, alelade bir kâğıda yazdığım satırların, nasıl etkili sahne repliklerine dönüştüğünü, hayret ve keyifle izliyordum.
 
                                                         ***
 
Sonunda provaları fabrika sürgününden, Gorki sahnesine taşımaya hak kazandık. Size biraz bu “güzelim gemi”nin makine dairesinden sırlar vereyim:
Sahnenin hemen sağında, perdenin ardına gizlenmiş bir küçük reji odası var. Sahne trafiği, onun içinden işliyor. Onu geçince dar bir kapıdan kulise giriyorsunuz. Sahnede açığa çıkacak enerjinin biriktiği kulis geniş; kimi dekor parçalarının, eski oyun metinlerinin, sahne öncesi yudumlanmış bir kadehin size baktığı, biraz dağınık bir atölye havasında… İçerde ses açan solistler, repliklerini mırıldanan oyuncular, giysilere son müdahaleyi yapan kostümcüler, yorgun çehreleri boyalı fırçalarla tazeleyen makyözler var.
İtiraf etmeliyim ki hepsi, sahnedeki heyecanlı acemiyi rahatlatmak için elbirliğiyle kulisi bir cennete çevirdiler. Onlar olmasa ben ne sahneye çıkmaya ve hatta ne de dünya çapında iki sese, “Karadır kaşların” türküsünde eşlik etmeye cesaret edebilirdim.
Sahnede, salondan fark edilmeyen –ya da benim bugüne kadar fark etmediğim- büyüleyici bir işbirliği ve koordinasyon var.  François’nın piyano başındaki bir gözkırpması, Elmira’nın türküye başlarkenki minicik baş hareketi, Mehmet’in fısıldadığı küçük bir replik, hayat kurtarıyor.
Yine de boş salona “rol kesmek”le, 430 kişiye oynamak arasında fark olsa gerek… O yüzden, performans gecesi ne yapıp ne yapamayacağımı merakla bekliyordum.
 
                                                         ***
 
19 Ocak geldiğinde nasıl olup da onca dağınık malzemenin, bu kadar kısa sürede böyle maharetle biraraya gelebildiğine hayret ediyordum. Üst katta oyunculara tahsis edilen sade, ama konforlu odada soluklandım biraz… Sonra kulise davet edildim. Günlerdir bedenlerini rahat kot pantolonlar ve bol kazaklar içinde taşıyanlar, şık giysiler ve taze makyajlar içinde son derece alımlı görünüyordu.
Seyircinin salona girmeye başlamasını bir perde arkasından izlemek, bir röntgenci hazzından ziyade, bir sınav stresi verdi bana… Ancak bunu yatıştıracak ritüelleri de orada öğrendim. Sahne alacak oyuncuların, maça çıkacak futbolcular gibi bir çember olup derin nefes alıp vermesi, birbirine sarılmış kollardan birbirine enerji zerketmesi… Sonra her birinin neşe içinde birbirine başarı dilerken, iki omzuna doğru dua üfler gibi “tütütü”lemesi… Tam bir moral takviyesiydi.
“Hadi” dediklerinde, sahneye ilk adımımı attım.
Gorki’nın ışıktan oklarını vücudumda hissettim. Seyirci, görünmeyen bir kımıltıydı sadece… 860 gözle bana baktıklarını bilerek, bilmezden gelerek, kenarda durdum. François, gözünü kırptı; öykümü anlatmaya başladım.
Bir saatin sonunda, seyircinin uzayıp giden alkışları önünde eğilirken, artık torunlarıma anlatacak bir maceram vardı:
“Hiç unutmam, bir gün yine Gorki’de sahnedeyiz…”


*Serkan Altuniğne Türkiye'nin en önemli karikatürist ve senaristleri arasında gösterilmektedir. Karikatürleri 2002 yılından beri haftalık mizah dergisi "Penguen" de yayınlanmaktadır.

Lesen Sie auch die anderen hier bislang erschienenen Theater Kolumnen von Can Dündar!